Γράφει ο Δρ. Μωχάμεντ Νταράουσε.
Τα τελευταία χρόνια η βαμβακοκαλλιέργεια ευρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη φάση βιωσιμότητας. Η κρίση αυτή της βαμβακοκαλλιέργειας οφείλεται σε εσωτερικούς και σε εξωτερικούς ή παγκόσμιους παράγοντες.
Κάποιοι από τους εξωτερικούς παράγοντες, που έφεραν και το ελληνικό βαμβάκι σε δύσκολη θέση είναι οι εξής
- Η μεγάλη πτώση στις τιμές του χρηματιστήριου το 2023-2024, η οποία όμως έχει συμβεί και άλλες φορές.
- Η μείωση της παγκόσμιας ζήτησης σε βαμβακερά νήματα και η στροφή σε συνθετικές ίνες με χαμηλότερες τιμές, η οποία σχετίζεται με την παγκόσμια οικονομική κρίση και το κόστος ενέργειας.
- Οι αυξημένες απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς σε ποιοτικό, τυποποιημένο, πιστοποιημένο και περιβαλλοντικό προϊόντος.
- Ο μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων χωρών σε εξαγωγές (ΗΠΑ, Βραζιλία) και των μεγάλων εισαγωγέων (καταναλωτών) όπως η Κίνα. Επιπλέον η δυναμική είσοδος της Βραζιλίας στην παραγωγή βαμβακιού και στις αγορές του ελληνικού βαμβακιού δημιουργεί πρόβλημα στο Αμερικάνικο βάμβακι.
Οι εγχώριοι παράγοντες είναι αρκετοί, όπως: Το υψηλό κόστος παραγωγής αποτελεί ένα περιοριστικό παράγοντα για τη βιωσιμότητα του προϊόντος. Η Ελλάδα ίσως έχει το μεγαλύτερο κόστος σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες που παράγουν βάμβακι. Επίσης η έλλειψη οργάνωσης και στόχευσης στην παραγωγή, τι παράγουμε και για ποια αγορά; Παράγουμε από παράδοση με το ίδιο μοντέλο. Επιπλέον, η υποβάθμιση της ποιότητας του ελληνικού βαμβακιού, λόγω έλλειψης κινήτρων για παραγωγή ποιοτικού βαμβακιού (π.χ. έλλειψη συστήματος αντιστοιχίας τιμής και ποιότητας), καθώς η αδυναμία στην τυποποίηση λόγω μεγάλου αριθμού ποικιλιών και ανάμειξη βαμβακιών διαφορετικών ποιοτήτων.
Οι αιτίες του κόστους είναι πολύπλοκες, όπως ο μικρός κλήρος-πολυτεμαχισμός, το ψηλό κόστος ενέργειας, η κακή διαχείριση της καλλιέργειας με υπερβολική χρήση νερού και αγροεφοδίων, χωρίς γνώσεις και κριτήρια, διότι δεν υπάρχει η απαιτούμενη εκπαίδευση και η τεχνική υποστήριξη στους παραγωγούς. Ένας άλλος σοβαρός παράγοντας είναι η απώλεια ενός μέρους των αγορών, κυρίως της Τουρκίας και της Αιγύπτου, λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού με τη Βραζιλία, η οποία παράγει φθηνότερο, ίσως και καλύτερης ποιότητας από το ελληνικό βαμβάκι. Η είσοδος της Βραζιλίας στις αγορές του ελληνικού βαμβακιού αποτελεί ένα αγκάθι και χρειάζεται ειδική διαχείριση.
Τέλος η “κλιματική αλλαγή”, με τις πλημύρες στην περιφέρεια Θεσσαλίας και Φθιώτιδας το 2020 (Ιανός) και το 2023 (Daniel), που καλλιεργούν 800.000 στρέμματα περίπου, έφερε τους παραγωγούς σε μία οικονομική αδυναμία, λόγω απώλειας της παραγωγής και του εισοδήματος. Ο παρατεταμένος καύσωνας το 2024 προκάλεσε σημαντική μείωση της παραγωγής σε επίπεδο χώρας. Η απώλεια της παραγωγής λόγω καιρικών συνθηκών στα τελευταία χρόνια, έφερε τους βαμβακοπαραγωγούς σε οικονομικό αδιέξοδο και απογοήτευση. Παρόλα αυτά η μείωση της καλλιέργειας το 2024 ήταν μικρή (3% περίπου), διότι δεν υπάρχει ανταγωνιστική καλλιέργεια.
Όλες αυτές οι δυσμενείς συνθήκες απειλούν τη βιωσιμότητα του προϊόντος και απαιτούν ειδική μεταχείριση και σημαντικές αλλαγές στην καλλιέργεια για ενίσχυση του προϊόντος και του εισοδήματος των παραγωγών. Ένα από τα μέτρα για μείωση του κόστους παραγωγής και αύξηση του εισοδήματος των παραγωγών είναι η εισαγωγή της νέας τεχνολογίας στη διαχείριση της καλλιέργειας (άρδευση, λίπανση & φυτοπροστασία με κριτήρια).Το δεύτερο μέτρο για τον ίδιο σκοπό είναι η δημιουργία μεγάλων οργανωμένων Οργανώσεων Βαμβακοπαραγωγών ή συνεταιρισμών με στόχο τη μείωση του κόστους και την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης στις αγορές. Η πολιτεία πρέπει να δώσει ισχυρά κίνητρα στους ενταγμένους παραγωγούς σε τέτοιες οργανώσεις, γιατί είναι η μόνη λύση που θα στηρίξει τη βιωσιμότητα και το εισόδημα των παραγωγών.
Το μέτρο αυτό εκ των πραγμάτων θα συμβάλλει στην παραγωγή τυποποιημένου και ποιοτικού προϊόντος σε μετρήσιμες ποσότητες για τις αγορές (διαπραγματευτική δύναμη). Η βελτίωση της ποιότητας-τυποποίησης, με μείωση του κόστους παραγωγής πρέπει να είναι κεντρικός στόχος για να αντισταθμίσουμε στην απώλεια των αγορών. Για να δώσουμε μια νέα υπεραξία πρέπει να αξιοποιήσουμε την ταυτότητα του ως μη γενετικά τροποποιημένο σε συνδυασμό με ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα (βιο-γεωργία- αναγεννητική γεωργία, OrganicCotton κτλ.), χαρακτηριστικά στα οποία έχουν στραφεί οι αγορές. Το σημερινό παραδοσιακό μοντέλο παραγωγής δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα.
Δρ. Νταράουσε Μωχάμεντ: Επιστημονικός Σύμβουλος Αγροτικός Συνεταιρισμός Βαμβακοπαραγωγών Ημαθίας σε Οργανώσεις Βαμβακοπαραγωγών
Πέστε μας κάτι καινούργιο, ειδάλλως σταματήστε τις ανοησίες!