Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Μπορεί η πρωτοφανής πανδημία του Κορονοϊού να μονοπωλεί εδώ και αρκετό καιρό την επικαιρότητα και δικαιολογημένα άλλωστε, καθώς αποτελεί έναν εξαιρετικά επικίνδυνο «εχθρό» που απειλεί ολόκληρη την ανθρωπότητα, αλλά οι πολιτικές εξελίξεις «στη γειτονιά μας» συνεχίζουν να κρατούν σε «επιφυλακή» τη χώρα μας. Ο κακομαθημένος , δύστροπος, «ψευτονταής» γείτονας με απαράλλαχτη τη λογική του «davaci» που τον διακατέχει από τότε που εμφανίστηκε στις εσχατιές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 13ου αιώνα μ.Χ. , συνεχίζει να απειλεί, να προκαλεί, να ασχημονεί και να αποτελεί έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην εύθραυστη ειρήνη της ανατολικής Μεσογείου .
Βέβαια οι «μεγάλες δυνάμεις» του χθες αλλά και του σήμερα έχουν μεγάλες ευθύνες για την αποθράσυνσή του, καθώς υπήρξε για αιώνες το «χαϊδεμένο» τους παιδί , για χάρη του οποίου έκλειναν τα μάτια στα ειδεχθή εγκλήματά του, όπως οι γενοκτονίες Ποντίων , Αρμενίων , αλλά και Χαλδαίων, Ασσυρίων, Κούρδων, Χριστιανών Αράβων και άλλων «ενοχλητικών» εθνοτήτων είτε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , είτε του εθνικού κράτους που οικοδόμησε ο Μουσταφά Κεμάλ.
Αφού πέρασε μια μεγάλη περίοδος ακραιφνούς Κεμαλισμού στη γειτονική χώρα, αναδύθηκε ξανά η θεωρία του «Νέο-οθωμανισμού που είχε μπει στο περιθώριο μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων αρχικά και την δημιουργία του Κεμαλικού κράτους αργότερα.
Ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ Πασάς είχε επηρεαστεί σημαντικά από τις ιδέες του ουσιαστικού ιδρυτή του τουρκικού εθνικισμού και συνακόλουθα του Νέο-οθωμανισμού, Ζιγιά Γκιοκάλπ.
Χαρακτηριστικά έλεγε: “ Hissimin babasi Namik Kemal, Fikrimin babasi Ziya Gökalp” . Kemal Atatürk.
Πατέρας μεν των αισθήσεών μου είναι ο Ναμίκ Κεμάλ, πατέρας δε των ιδεών μου είναι ο Ζιγιά Γκιοκαλπ. Κεμάλ Ατατουρκ.
Sapolyo Enver Behnan, “Mustafa Kemal pasa ve milli Mücadelinin ic Alemi”. Istanbul inkilap ve Aka kitabevleri. 1967 σελ. 153
Bέβαια οι ιδέες του νέο-οθωμανισμού όπως τις εξέφραζε ο Γκιοκάλπ αρχικά εγκαταλείφθηκαν καθώς προείχε η διαμόρφωση της νέας κοσμικής Τουρκίας που είχε οραματιστεί ο Μουσταφά Κεμάλ . Παρόλα αυτά ο Ζιγιά Γκιοκάλπ υπήρξε ο θεωρητικός του Κεμαλισμού και του προγράμματος του «Λαϊκού Κόμματος». Για να έχουμε βέβαια μια άποψη των ιδεών του, θα πρέπει να γνωρίσουμε τις σκέψεις του για τον Τουρκικό Εθνικισμό. Αυτός κατά τον Γκιοκάλπ είχε τρεις φάσεις. α) Εκτουρκισμός, β) εξισλαμισμός , γ) εκσυγχρονισμός . Αρχικά θα επικρατούσε παντού η τουρκική κουλτούρα και ο τουρκικός πολιτισμός, θα ακολουθούσε ο πλήρης εξισλαμισμός της κοινωνίας και θα επιδιώκονταν ο εκσυγχρονισμός ως μια σύνδεση με τον κυρίαρχο Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Προτείνονταν το παράδειγμα της Ιαπωνίας που δανείστηκε από τη Δύση όλα τα τεχνολογικά και πολιτιστικά στοιχεία ισχύος που της ήταν απαραίτητα, αλλά διατήρησε αναλλοίωτη τη δική της κοινωνικο-θρησκευτική κουλτούρα.
Ο Ζιγιά Γκιοκάλπ (Ziya Gökalp) πέθανε πρόωρα στις 25 Οκτωβρίου 1924 αλλά άφησε ένα πολιτικό και ιδεολογικό υπόβαθρο το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Κεμαλισμός για να διαμορφώσει και να διατηρήσει την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία στην τουρκική πολιτική σκηνή για πολλές δεκαετίες.
Όταν όμως στις 19 Δεκεμβρίου 1983 Πρωθυπουργός της Τουρκίας έγινε ο Τουργκούτ Οζάλ με το κόμμα της Μητέρας Πατρίδας (Anavatan Partisi) ο προσανατολισμός της Τουρκίας άρχισε να αλλάζει.
Μίγμα θρησκευτικού συντηρητισμού , πολιτικού φιλελευθερισμού , λάτρης της επιχειρηματικότητας, φιλοδυτικός και φιλοαμερικανός ο Τουργκούτ Οζάλ πίστευε ότι το μεγαλείο της Τουρκίας βρισκόταν στο ένδοξο οθωμανικό παρελθόν και όχι στο «κλειστό» Κεμαλικό σύστημα.
Στο πρόσωπό του ο Νέο-οθωμανισμός βρήκε την προσωπικότητα που θα άλλαζε την πολιτική – και όχι μόνο- οπτική της Τουρκίας . Το νέο όραμα ήταν μια ομοσπονδία τύπου ΗΠΑ ή ΕΕ με χώρες που παλαιότερα υπήρξαν κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , αλλά και τις τουρκικές (κατ’ αυτούς) Δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας που έγιναν ανεξάρτητες μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στις 9 Νοεμβρίου 1989 ο Οζάλ μεταπήδησε στην Προεδρία της Δημοκρατίας καθώς αντιλήφθηκε τη διαρκή πτώση της εκλογικής δύναμης του κόμματός του. Από τη θέση αυτή συνέχισε τις προσπάθειες για προσέγγιση με τις μουσουλμανικές χώρες και στήριξε ανεπιφύλακτα το Αζερμπαϊτζάν στη διαμάχη του με την Αρμενία εναντίον της οποίας απείλησε να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα.
Στις 17 Απριλίου 1993 ο Τουργκούτ Οζάλ πέθανε από καρδιακή προσβολή και οι προσπάθειές για επικράτηση του νέο-οθωμανισμού διακόπηκαν παρότι στο διάστημα που κυβέρνησε κατόρθωσε να «προσδώσει στον κεμαλικό κοσμικό εθνικισμό ένα μουσουλμανικό οικουμενικό περιεχόμενο».
Μετά το θάνατο του Τουργκούτ Οζάλ ο νέο-οθωμανισμός εισήλθε σε μια περίοδο ύφεσης καθώς οι Κυβερνήσεις Ντεμιρέλ, Τσιλέρ, Γιλμάζ και Ετσεβίτ δεν ήταν αρκούντως ισχυρές, αντιμετώπισαν προβλήματα με την οικονομία και τις γειτονικές χώρες και μάλλον έβαλαν σε δεύτερη μοίρα το όραμα του Οζάλ.
Στις 14 Μαρτίου 2003 όμως Πρωθυπουργός της Τουρκίας έγινε ο Ταγίπ Ερντογάν με το ισλαμικών καταβολών κόμμα του (AKP, Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης).
Η Κυβέρνησή του θα προσπαθεί συνεχώς να προβάλει ένα σύστημα διακυβέρνησης, όπου το Ισλάμ συνυπάρχει με ένα κοσμικό -εξευρωπαϊσμένο σύγχρονο κράτος, το οποίο όμως θα μπορεί να διαπραγματεύεται επί ίσοις όροις με τις μεγάλες δυνάμεις διεκδικώντας για τον εαυτό της ένα ρόλο μεγάλης περιφερειακής δύναμης.
Ανώτατος σύμβουλος του Πρωθυπουργού της Τουρκίας , πριν γίνει ο ίδιος Υπουργός Εξωτερικών και μετά Πρωθυπουργός ,ήταν ο Αχμέτ Νταβούτογλου. Ο κατεξοχήν θιασώτης και θεωρητικός του νέο-οθωμανισμού. Στο βιβλίο του «Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας», περιγράφονται επακριβώς τα λάθη που κατά καιρούς είχαν γίνει , καθώς και η πολιτική και οι παρεμβάσεις που πρέπει -κατά τη γνώμη του- να ασκήσει η Τουρκία για να πραγματώσει το όνειρο του νέο-οθωμανισμού. Αναφέρω επιγραμματικά: «κάθε απώλεια εδαφικού τμήματος είχε ως συνέπεια τη δημιουργία αγχους για την υπεράσπιση του εναπομείναντος τμήματος , ενώ διακόπηκαν οι σχέσεις με τα εδάφη που παρέμειναν εκτός της μεθοριακής γραμμής. Πέραν του νοσταλγικού τόνου ρεφρέν «να πάρουμε πίσω από τον εχθρό τα παλιά μας εδάφη» των παιάνων των Μεχτέρ το στρατηγικό σχέδιο προέβλεπε διαλεκτική επιλογή μεταξύ δύο άκρων: Ή απόλυτη κυριαρχία ή απόλυτη εγκατάλειψη. Τα εδάφη , η κυριαρχία των οποίων είχε απωλεσθεί , εγκαταλείφτηκαν αμέσων και επικράτησε το άγχος της υπεράσπισης των νέων συνόρων……..η εγκατάλειψη μετά τον Σέιχ Σαμίλ του Καυκάσου στους Ρώσους , επέφερε το άγχος της υπεράσπισης των οροπεδίων του Καρς , του Αρνταχάν και της Ερζερούμης………μετά την αντίσταση κατά των αποικιοκρατών στην Τρίπολη και την οριστική απώλεια της Βόρειας Αφρικής , το μοναδικό ενδιαφέρον για την τύχη αυτών των περιοχών εκδηλώθηκε πενήντα χρόνια μετά, ενάντια στον Σοβιετικό συνασπισμό…..στη βάση αυτών των ενδιάμεσων πολιτικών αναπόφευκτα θα υπάρχει η προσπάθεια διατήρησης ζωντανού του βαλκανικού οθωμανοϊσλαμισμού πολιτισμού. Ιδίως η προσπάθεια που καταβάλλουν δύο βασικά στοιχεία της οθωμανικής κληρονομιάς στα Βαλκάνια , οι Βόσνιοι και οι Αλβανοί για τη διατήρηση των κρατών τους ως ανεξάρτητων , καθιστά απαραίτητη την ενίσχυση του βασικού ιστορικού πολιτισμικού δεσμού μεταξύ αυτών των φυσικών συμμάχων και της Τουρκίας…….μοναδική εξαίρεση υπήρξε η πολιτική που εφάρμοσε στην περίπτωση της Αλεξανδρέττας (Χατάι) ο Ατατούρκ , ο οποίος την κατάλληλη στιγμή διείδε το κενό εξουσίας , που δημιουργήθηκε με την αποχώρηση της Γαλλίας και τη συγκυρία αβεβαιότητας , η οποία κυριαρχούσε κατά την περίοδο πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…….η Τουρκία είτε για να αποκτήσει ένα διεθνές πεδίο επιρροής στα βάθη της Αφρικής , είτε για να αποκτήσει δικαίωμα λόγου στις ισορροπίες της Μεσογείου , είναι αναγκασμένη να εγκαθιδρύσει μία στρατηγική γέφυρα μεταξύ της πολιτικής της για την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή……..προκειμένου από τη συγκεκριμένη στρατηγική οπτική γωνία να υποστηρίξει τις πολιτικές της για την κεντρική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική».
Έτσι με αυτό το ιδεολογικό υπόβαθρο ο ιδιαίτερα φιλόδοξος έως μεγαλομανής, κυρίαρχος της τουρκικής πολιτικής σκηνής , ο Πρόεδρος πλέον- Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιδόθηκε με πάθος στην προσπάθεια αναγόρευσης της Τουρκίας σε «παίκτη» παγκοσμίου επιπέδου. Παρεμβάσεις στην πολιτική ζωή άλλων κρατών , στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, στήριξη Αλβανίας και Σκοπίων με στόχο την «περικύκλωση» και απομόνωση της Ελλάδας, προβολή του οθωμανικού παρελθόντος με γενίτσαρους , Μεχτέρ (Μπάντα των Γενιτσάρων), αλλά και εντυπωσιακές φιέστες για την Άλωση, επιθετική και προκλητική συμπεριφορά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και φυσικά πολλές άλλες μικρές ή μεγάλες ενέργειες στην κατεύθυνση που προαναφέρθηκε.
Βέβαια όπου υπάρχει δράση υπάρχει και αντίδραση όπως φάνηκε ουκ ολίγες φορές μετά τις ενέργειες της Τουρκίας , στο Κόσοβο , στη Συρία , στο Αιγαίο , στην Κύπρο και πρόσφατα στη Λιβύη η οποία αναβαθμίστηκε στις προτεραιότητες της επεκτατικής πολιτικής της Άγκυρας καθώς μάλλον οι Τούρκοι «θυμήθηκαν» (sic) το μακρινό 1551 όπου οι ναύαρχοι Σινάν Πασάς και Τουργκούτ Ρέις κατέλαβαν την περιοχή και χώρισαν το Μαγκρέμπ της Β. Αφρικής σε τρία εγιαλέτια, του Αλγερίου, της Τύνιδας και της Τριπολίτιδας. Το 1565 ιδρύθηκε το Βιλαέτι της Τριπολίτιδας με ονομαστική και χαλαρή κυριαρχία της Κωσταντινούπολης καθώς την οισιαστική εξουσία είχαν οι γενίτσαροι (η φρουρά του Πασά Διοικητή) οι οποίοι έγιναν γρήγορα η κυρίαρχη δύναμη στην οθωμανική Λιβύη ως μια στρατιωτική συντεχνία με τους δικούς της νόμους και δικό της «διβάνι» (ένα συμβούλιο ανώτερων αξιωματικών).
Βέβαια η Λιβύη παράγει πετρέλαιο σε σημαντικές ποσότητες ( Διαπιστωμένα αποθέματα: 48,47 δισ. Βαρέλια), αλλά κατέχει και σημαντική γεωστρατηγική θέση καθώς βρίσκεται στο κέντρο της Μεσογείου και φυσικά αν γίνουν όλα αυτά που επιδιώκουν οι Τούρκοι , αποκόπτει την Κύπρο από την Ελλάδα , όπως και την Αίγυπτο , απαγορεύει τη δημιουργία του αγωγού φυσικού αερίου EastMed και φυσικά αποτελεί έναν σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα του Νέο-οθωμανισμού που ονειρεύεται ο Ερντογάν.
Έτσι στις 27 Νοεμβρίου υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη μνημόνιο συμφωνίας σχετικά με την οριοθέτηση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Μεσόγειο μεταξύ της κυβέρνησης της Τουρκικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας του Κράτους της Λιβύης την οποία εκπροσωπεί Ο Φαγέζ Μουσταφά Αλ-Σαράτζ τουρκικής καταγωγής ,ενώ η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου και ο νέος ισχυρός άνδρας της Λιβύης Στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ δηλώνει έτοιμος να αναλάβει την εξουσία και να πετάξει τη συμφωνία στα σκουπίδια.
Ο όρος που υιοθετήθηκε βέβαια επισήμως είναι «μνημόνιο κατανόησης». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για συμφωνία. Είναι σαφές ότι ο λόγος που η συμφωνία δεν ονομάστηκε έτσι είναι ακριβώς για να μην απαιτείται η κύρωσή της από το λιβυκό Κοινοβούλιο, το οποίο την χαρακτήρισε «καταφανή παραβίαση» της ασφάλειας και της κυριαρχίας της Λιβύης.
Το βασικό στοιχείο στη συγκεκριμένη συμφωνία είναι πως δεν αναγνωρίζει στα νησιά υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Τους αναγνωρίζει μόνο χωρικά ύδατα 6 μιλίων. Έτσι η Τουρκία και η Λιβύη οικειοποιούνται ελληνική υφαλοκρηπίδα
Η συμφωνία καθορίζει μία συνοριακή γραμμή Τουρκίας-Λιβύης μήκους 19 μιλίων (35 χλμ) που ορίζεται από δύο σημεία. Βέβαια το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι για να γίνει θαλάσσια οριοθέτηση πρέπει να υπάρχει γειτνίαση των περιοχών. Οι ακτές δύο κρατών πρέπει να είναι είτε παρακείμενες είτε αντικείμενες. Οι ακτές απέναντι στη Λιβύη είναι οι νότιες ακτές της Κρήτης όχι της Τουρκίας.
Αλλά όπως προαναφέρθηκε εκτός από αυτές τις παράνομες και απαράδεκτες ενέργειες οι οποίες έχουν καταδικαστεί από πολλές χώρες η στόχευση της Τουρκίας είναι να αποκόψει την Ελλάδα από την Κύπρο πράγμα εξίσου επικίνδυνο για τα εθνικά μας συμφέροντα.
Ας ελπίσουμε ότι η ελληνική διπλωματία θα αποτρέψει αυτές τις επιδιώξεις της Άγκυρας με ειρηνικό τρόπο και να μην χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν στρατιωτικά μέσα γιατί τότε η Τουρκία θα διαπιστώσει πως «Κρατάει η Ελλάδα κλάδο ελιάς…μα ξέρει…να σκορπά κεραυνούς με τ’ άλλο χέρι».
Αλλά σκοπός του παρόντος κειμένου είναι για άλλη μια φορά μια «βουτιά στο παρελθόν», για να αναφερθούμε σε ένα γεγονός άγνωστο σε πολλούς , αλλά σχετικό με τη σημερινή εμπλοκή στη Λιβύη, μεταξύ της οθωμανικής αυτοκρατορίας και μιας σχετικά νέας ευρωπαϊκής δύναμης που απεγνωσμένα επιζητούσε τη δυνατότητα να γίνει αποικιακή δύναμη.
Αφήστε μια απάντηση