Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Συνέχεια από το Μέρος Α’ (κλικ ΕΔΩ) και από το Μέρος Β’ (κλικ ΕΔΩ)
Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ
Σημαντικό περιστατικό του Ιταλοτουρκικού πολέμου υπήρξε η κατάληψη των Νότιων Σποράδων από τους Ιταλούς (Ύστερα από προτροπή του Ελευθερίου Βενιζέλου ο οποίος όπως πάντα παρακολουθούσε το πολιτικό και στρατιωτικό «γίγνεσθαι» στην περιοχή). Ο στόχος ήταν αφενός να ματαιωθεί κάθε προσπάθεια των Τούρκων να ανεφοδιάσουν το μέτωπο της Λιβύης και αφετέρου να ενταθεί η πίεση έτσι ώστενα ανγκαστεί η Τουρκία να αναγνωρίσει την προσάρτηση της Κυρηναϊκής και Τριπολίτιδας.
Έτσι στις 23.4.1912 μονάδες της μοίρας του αντιναυάρχου Ernesto Presbitero κατέλαβαν την Aστυπάλαια. Τα ξημερώματα του Σαββάτου 4 Μαΐου 1912 η II μοίρα του ιταλικού στόλου του Ναύαρχου Viale αποβίβασε τα στρατεύματα του αντιστράτηγου Giovanni Ameglio από τα BΔ έως τα NA παράλια της Ρόδου. Η ιταλική μοίρα με 42 πολεμικά (12 θωρηκτά, 20 αντιτορπιλικά και 10 μεταγωγικά υπερωκεάνια) αποβιβάζοντας 12.000 πεζοναύτες , απαίτησε από τον Τούρκο Νομάρχη Σουπχή Mπέη την παράδοση της πόλης . Σε διαφορετική περίπτωση θα επακολουθούσε ο βομβαρδισμός της. H απάντηση των Τούρκων ήταν αρνητική και στις 3.00 το απόγευμα άρχισε ο βομβαρδισμός της πόλης, που κράτησε 20 λεπτά. Οι Ιταλοί πεζοναύτες συγκρούστηκαν με τους Τούρκους στα υψώματα των περιοχών Kοσκινού, Αγίας Βαρβάρας και Aσγούρου, και τους ανάγκασαν να υποχωρήσουν στο χωριό Ψίνθος.
Τραυματιστήκαν 7 Ιταλοί στρατιώτες, από τους οποίους 2 πολύ βαριά, και αιχμαλωτίστηκαν 70 Τούρκοι στρατιώτες.
Στις 9.00 το πρωί της Κυριακής 5 Μαΐου εισήλθε στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, ο Αντιστράτηγος Ameglio ο οποίος ανήγγειλε ότι καταλαμβάνει τη νήσο Ρόδο εν ονόματι του βασιλέως της Iταλίας Vittorio Emanuelle του τρίτου.
Το Ιταλικό Διοικητήριο, το Τελωνείο, το Ταχυδρομείο εγκαταστάθηκαν στα αντίστοιχα προϋπάρχοντα Τουρκικά. H λέσχη των Nεοτούρκων «Eνωσις και Πρόοδος» μετατράπηκε σε λέσχη αξιωματικών και ονομάστηκε «Circolo Militare Italia». Την Τετάρτη 8 Μαΐου αναχώρησε το καταδρομικό «Duca Degli Abruzzi» μεταφέροντας στην Ιταλία τον Τούρκο νομάρχη με τον Αρχιγραμματέα και τον Αρχιλογιστή της Νομαρχίας, και τα μέλη της Λέσχης των Nεοτούρκων. Την ίδια ημέρα το καταδρομικό «Duca di Genova» κατέλαβε τη Χάλκη. Την Κυριακή 12 Μαΐου το μεταγωγικό «Verona» απέπλευσε για την Ιταλία μεταφέροντας 500 Τούρκους αιχμαλώτους. Την ίδια ημέρα καταλαμβάνουν τα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου. Την Κάλυμνο το θωρηκτό «R. N. Pisa». Την Kάσο το αντιτορπιλικό «Alpino». Την Κάρπαθο πολεμικά της ναυτικής μοίρας «Corsi». Την Λέρο το θωρηκτό «R. N. San Marco». Τους Λειψούς το αντιτορπιλικό «Nembro». Τη Nίσυρο το θωρηκτό «R. N. Roma». Την Πάτμο το θωρηκτό «R. N. Amalfi», και την Τήλο το θωρηκτό «R. N. Napoli».
Τη Δευτέρα και Τρίτη 13 και 14 Μαΐου άρχισε η προετοιμασία για την εκστρατεία εναντίον του χωριού Ψίνθος όπου είχε συγκεντρωθεί όλος ο τουρκικός στρατός του νησιού.
Την Τετάρτη 15 Μαΐου τα ιταλικά στρατεύματα χωρισμένα σε 3 σώματα ξεκίνησαν την προέλαση εναντίον της εχθρικής τοποθεσίας. . Το πρώτο σώμα με επικεφαλής τον αντιστράτηγο Ameglio, κύκλωσε την Ψίνθο από NA. Το δεύτερο σώμα, με τους βερσαλιέρους και με διοικητή τον συνταγματάρχη Maldini με το μεταγωγικό πλοίο «Sannio» αποβιβάστηκε στον κόλπο του χωριού Kαλαβάρδα με σκοπό να αποκλείσει την Ψίνθο από τα βόρεια και τα BΔ ενώ το τρίτο σώμα με τους αλπίνους υπό τον συνταγματάρχη Ro με το μεταγωγικό πλοίο «Bulgaria» θα αποβιβαζόταν στον κόλπο του χωριού Mαλώνα και θα απέκλειε τους Τούρκους κατά την οπισθοχώρησή τους από το χωριό Ψίνθος. Και τα 3 σώματα είχαν οδηγούς Ρόδιους χωρικούς, που γνώριζαν πάρα πολύ καλά την περιοχή.
Tο πρωί της Πέμπτης 16 Μαΐου στις 9.30 το πρωί άρχισε η μάχη και το βράδυ της ίδιας ημέρας παρουσιάστηκε στον αντιστράτηγο Ameglio Tούρκος ταγματάρχης για να παραδώσει τα τουρκικά στρατεύματα.
Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι ήταν περίπου 1.300, από τους οποίους 38 ήταν αξιωματικοί. Κατά τη μάχη της 16ης Μαΐου οι απώλειες των Ιταλών ήταν 9 νεκροί (1 αξιωματικός και 8 στρατιώτες) καθώς και 28 τραυματίες. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν 200 νεκροί και πολλοί τραυματίες.
Το πρωί της 17ης Μαΐου άρχισε η επιστροφή για τη Ρόδο όπου οι Ιταλοι έγιναν δεκτοί με επευφημίες από τον τοπικό πληθυσμό.
Το Σάββατο 18 Μαΐου επιβιβάστηκαν οι μεν αιχμάλωτοι Τούρκοι αξιωματικοί στο καταδρομικό «Duca di Genova» οι δε Τούρκοι στρατιώτες στο μεταγωγικό υπερωκεάνιο «Sannio» και αναχώρησαν για το Παλέρμο. Την Κυριακή 19 Μαΐου η τορπιλάκατος «Pegaso» καταλαμβάνει τη νήσο Σύμη. Τη Δευτέρα 20 Μαΐου τοιχοκολλήθηκε προκήρυξη του αντιστράτηγου Ameglio που έλεγε ότι η τουρκική κυριαρχία έληξε στη Ρόδο και καλούσε το λαό της Ρόδου να επιστρέψει ήσυχος στις εργασίες του και να επιδοθεί στις συναλλαγές του. Την ίδια ημέρα το θωρηκτό «R.N. Napoli» καταλαμβάνει τη νήσο Kω.
Στις 22 Μαΐου ο αντιστράτηγος Ameglio δέχθηκε τους Δημογέροντες της Ρόδου και τον Αρχιερατικό Επίτροπο και τους δήλωσε ότι η ιταλική κατοχή στη Ρόδο και τ άλλα νησιά είναι προσωρινή.Σύσσωμος ι ροδιακός πληθυσμός τη Δευτέρα 27 Μαΐου στο Μητροπολιτικό ναό παρουσία του αντιστράτηγου Ameglio και του Αντιναύαρχου Amero d Aste Stella, τέλεσε μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων Ιταλών στρατιωτών και συμμετείχε στις εορτές των Ιταλών στις 2 Ιουνίου για την ανακήρυξη του Συντάγματος πριν 64 χρόνια από τον βασιλέα Carlo Alberto.
Τα ελληνικά καταστήματα αναρτούσαν ελληνικές και ιταλικές σημαίες. Tα ελληνικά σχολεία αντιπροσωπεύτηκαν στη γιορτή με ελληνικές και ιταλικές σημαίες. Πραγματοποιήθηκε παρέλαση όλου του ιταλικού εκστρατευτικού σώματος και μετά το τέλος της εντυπωσιακής αυτής τελετής, ο αντιστράτηγος Ameglio δέχτηκε στη λέσχη των αξιωματικών «Circolo Militare Italia» όλους τους ανώτερους Ιταλούς αξιωματικούς και τους προύχοντες της Ρόδου.
Δυστυχώς το εορταστικό αυτό κλίμα και η φιλική στάση των Ιταλών πολύ σύντομα θα αλλάξει μιας και οι Ιταλοί θα δείξουν τις πραγματικές τους προθέσεις.
Οι Δωδεκανήσιοι μπορεί να υποδέχτηκαν τους νέους καταχτητές με ενθουσιασμό ,αλλά αυτό έγινε γιατί πίστεψαν πως ήρθε η ώρα της πολυπόθητης Ένωσης με την Ελλάδα. Έτσι τον Ιούνιο του 1912, έναν μήνα μετά την δήθεν προσωρινή κατάληψη των νησιών από την Ιταλία, στο Ιερό Νησί της Πάτμου συγκεντρώνονται οι πληρεξούσιοί των νησιών για να πραγματοποιήσουν το Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο, στο οποίο ομόφωνα διαπιστώθηκε ο εθνικός πόθος των απανταχού της γης δωδεκανησίων, ένωσης τους με τη Μητέρα-Πατρίδα, ύστερα απο 6,5 περίπου αιώνες.
Το συνέδριο της Πάτμου του 1912 από τις 3 έως τις 6 Ιουνίου 1912 παρακολούθησαν ο Ίων Δραγούμης, ο Θεμιστοκλής Σοφούλης από την Ηγεμονία της Σάμου και ο Αντιπρόξενος της Ρόδου Σταύρος Λιάτης.
Στο συνέδριο της Πάτμου οι Σύνεδροι ανακηρύσσουν τα νησιά αυτόνομα και τα ονομάζουν «Πολιτεία του Αιγαίου», με στόχο την Ένωσή τους με την Ελλάδα και συντάσσουν και υπογράφουν σχετικό Ψήφισμα που ανάμεσα σε άλλα αναφέρει:
«Ψήφισμα του Εθνικού Πανδωδεκανησιακού Συνεδρίου
(Πάτμος, Ιούνιος 1912)
Το Κοινόν των Νησιωτών του Αιγαίου, αποτελούμενον εκ των πληρεξουσίων των υπό της Ιταλίας καταληφθεισών νήσων, συνελθόν εν Πάτμω κατ’ εντολήν του Ελληνικού Λαού, ψηφίζει:
Α. Ευχαριστεί κατά πρώτον τους ιταλούς, διότι πιστεύει ότι η επέμβασίς των ήτο ευεργετική και αι υποσχέσεις των ειλικρινείς.
Β. Διαδηλοί την στερρεάν απόφασιν του λαού των χριστιανικών τούτων νήσων, όπως υποστή πάσαν θυσίαν, ίνα μη επανέλθη υπό το καταλυθέν τουρκικόν καθεστώς.
Γ. Διακηρύσσει τον προαιώνιον εθνικόν των Νησιωτών πόθον της ενώσεως αυτών μετά της μητρός των Ελλάδος.
Δ. Κηρύσσει μέχρι της εθνικής αποκαταστάσεως των Δωδεκανήσων, την πλήρη αυτονομίαν των απελευθερωθεισών νήσων.
Ε. Ονομάζει το σύνολον των ούτω αυτονομουμένων νήσων «Πολιτεία του Αιγαίου».
Το ψήφισμα υπόγραψαν οι πληρεξούσιοι εκπρόσωποι: K. Aρβανιτόπουλος από την Κάσο, Γεωργιος Δρακίδης από τη Ρόδο, Ι Αμπελάς από τη Λέρο, Γ. Πρωτόπαπας από την Κάρπαθο, N. Πετρίδης από τη Σύμη, Σ. Kογιόπουλος από την Κω, M.M. Mαλανδράκης από την Πάτμο, Π.I. Πιπίνος από τη Xάλκη, ιερομόναχος Μακάριος από την Τήλο, M. Oλυμπίτης από την Κάλυμνο, N. Πετρίδης από τη Nίσυρο.
Το ψήφισμα κοινοποιήθηκε στον αρχηγό των ιταλικών στρατευμάτων κατοχής, αντιστράτηγο Τζιοβάνι Αμέλιο, ό οποίος όμως αρνήθηκε να το παραλάβει διαλύοντας τις αυταπάτες των κατοίκων και σκορπώντας την απογοήτευση.
Δυστυχώς σε λίγο θα ακολουθήσουν διώξεις, παρακολουθήσεις, φυλακίσεις και εξορίες εναντίον των μελών της Δημογεροντίας, της εκκλησίας, της Παιδείας και της διανόησης των νησιών.
Θα ξεκινήσει ταχύτατα το σχέδιο «Ιταλοποίησης» των νησιών με ένα πρόγραμμα εντυπωσιακών δημοσίων έργων και υποδομών αλλά και με προσπάθεια επιβολής της ιταλικής γλώσσας και του καθολικισμού.
Όσοι μιλούσαν πλέον για ένωση με την Ελλάδα κυνηγήθηκαν αμείλικτα από τους Ιταλούς οι οποίοι φέρονταν πλέον ως στυγνοί αποικιοκράτες.
Οι Νότιες Σποράδες που καταλήφθηκαν από τους Ιταλούς θα ονομαστούν Δωδεκάνησα και θα προσαρτηθούν στην Ιταλία με τη συνθήκη της Λοζάνης το 1923. Η Ιταλία που έκανε τα πάντα για να ηττηθεί η Ελλάδα στη Μ. Ασία θα πάρει το μάθημά της τον Οκτώβρη του 1940 στο βουνά της Πίνδου και της Ηπείρου. Τα Δωδεκάνησα θα ενσωματωθούν στη μητέρα πατρίδα στις 10 Φεβρουαρίου 1947.
Σήμερα η Τουρκία επιζητεί μέσω της Λιβύης να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες καταδικάζουν απερίφραστα τις πρωτοβουλίες της. Η Γαλλία πρωτοστατεί εμπράκτως τασσόμενη στο πλευρό της Ελλάδας. Η Ιταλία αντιδρά χλιαρά . Είναι άραγε το ύψος των συναλλαγών που έχει με την άλλοτε εχθρό της Τουρκία που επιβάλλει αυτή τη χλιαρή αντίδραση ; Πρόσφατα Ελλάδα και Ιταλία συμφώνησαν για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και δη αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) στέλνοντας μήνυμα σοβαρότητας , αποφασιστικότητας και σεβασμού της διεθνούς νομιμότητας.
Τώρα θα πρέπει να γίνει το ίδιο και με τις άλλες χώρες που η Ελλάδα διατηρεί θαλάσσια σύνορα στη βάση του διεθνούς δικαίου έτσι ώστε να περιοριστούν οι αυθαίρετες αξιώσεις της Άγκυρας.
Απαραίτητα στοιχεία εκτός της αποφασιστικότητας είναι η εθνική σύμπνοια και η εθνική ενότητα μπροστά σ’ αυτήν την μεγάλη πρόκληση αποτροπής του νέο-οθωμανικού αναθεωρητισμού της Τουρκίας.
Με τιμή
Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Δάσκαλος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΠΗΓΕΣ
– Αχμέτ Νταβούτογλου, Το στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας. Ποιότητα 2010
– Γεωργαλλίδης Σταύρος, η Ρόδος του Χτες. Η κατάληψη της Ρόδου από τους Ιταλούς 5 Μαΐου 1912. https://rodosinfonews.gr/rodos-katalipsi-italon.
– Θ. Βερέμης -Η. Νικολακόπουλος, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η εποχή του, ελληνικά γράμματα 2005
– Ιωάννης Μεταξάς, Το Προσωπικό του Ημερολόγιο», http://www.ioannismetaxas.gr/Hmerologio.html.
– Μεγάλη ελληνική εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδακη. 1927
– Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου» 1945.
– Νίκος Μαυρόπουλος, η αποικιακή πολιτική της Ιταλίας, η περίπτωση της Αφρικής (1861-1896). Πρωτεύουσα μεταπτυχιακή εργασία.
– Robert Gerwarth & Erez Manela, Αυτοκρατορίες σε πόλεμο. Αλεξάνδρεια 2014.
– Caroline Finkel , Οθωμανική Αυτοκρατορία, Διόπτρα 2007.
Αφήστε μια απάντηση