Πόσες φορές όταν χρειάστηκε να πούμε κάτι δεν χρησιμοποιήσαμε μια παροιμία; Αμέτρητες… Πολύ αγαπητές τόσο στον προφορικό λόγο, όσο και στο γραπτό, οι παροιμίες είναι σκαμπρόζικοι τρόποι να εκφράσουμε συναισθήματα, καταστάσεις, ακόμα και δυσκολίες. Οι δημιουργοί αυτών των φράσεων είναι κατά κανόνα άγνωστοι, αφού η παροιμία είναι 100% λαϊκό δημιούργημα. Οι πρωταγωνιστές τους, όμως, κάποιες φορές ήταν ιστορικά πρόσωπα, τα οποία φτάσαμε στο σημείο να τα ξεχάσουμε, ενώ χρησιμοποιούμε κατά κόρον την… παροιμία που τα αφορά! Ας (ξανα)φέρουμε, λοιπόν, στο φως μερικούς πρωταγωνιστές της λαϊκής σοφίας…
«Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου». Πασίγνωστη φράση που δείχνει αδιαφορία, αγανάκτηση, βαρεμάρα όταν κάποιος επαναλαμβάνει τις ίδιες πράξεις ή λόγια. Το άκουσε για πρώτη φορά ο Παντελής Αστραπογιαννάκης, ένας αντάρτης της Κρήτης την περίοδο της Ενετοκρατίας.
Ο Παντελής εκτός από αιφνιδιαστικά χτυπήματα στα κάστρα των Ενετών συνήθιζε να ξυπνάει τους χωρικούς και να τους φωνάζει ότι σύντομα η Κρήτη θα ελευθερωθεί. Όσο, όμως, συνεχιζόταν η κατάκτηση ο κόσμος δεν τον πίστευε, μέχρι του σημείου που κάποιος χωρικός του είπε αυτή τη φράση.
«Τα κουμπιά της Αλέξαινας». Χαρακτηριστική παροιμία όταν θέλουμε να δείξουμε ότι βρισκόμαστε σε δυσκολία. Παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα, δεν πρόκειται για κουμπιά, αλλά για… πολεμίστρες, τις οποίες ο λαός την εποχή της Φραγκοκρατίας στην Ελλάδα τις ονόμαζε «κομβίες» (από το γαλλικό combat).
Στην πολιορκία της Ακροκορίνθου το 1207 ο διοικητής Λέων Σγουρός, αλλά και η σύζυγός του, η οποία ήταν και κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου Γ’ γι’ αυτό ο λαός την ονόμασε «Αλέξαινα», αποφάσισαν να διαθέσουν μέρος της περιουσίας τους για να ανορθώσουν τις πολεμίστρες του κάστρου. Οι «κομβίες της Αλέξαινας», οι πολεμίστρες που είχαν χτιστεί με τα δικά της χρήματα, αποδείχτηκαν οι πιο ανθεκτικές στην πολιορκία.
«Αν σ’ αρέσει μπαρμπα-Λάμπρο, ξαναπέρνα από την Άνδρο». Ιστορική παροιμία που μας προτρέπει να μην κάνουμε δεύτερη φορά το ίδιο λάθος. Καθιερώθηκε μετά από μία άτυχη στιγμή του ελληνισμού. Το 1787 ο ταγματάρχης του ρώσικου στρατού Λάμπρος Κατσώνης (ο οποίος είχε καταγωγή από τη Λιβαδειά) διατάχθηκε από την Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας να μεταβεί στην Ελλάδα και να ξεσηκώσει τους Έλληνες σε επανάσταση, ως αντιπερισπασμό στο δικό της πόλεμο με τους Οθωμανούς.
Ο Κατσώνης συγκέντρωσε χρήματα και έφτιαξε ένα μικρό στόλο, με τον οποίο κατάφερε πλήγματα στο οθωμανικό ναυτικό, μέχρι που ηττήθηκε στην ναυμαχία στο στενό της Άνδρου, τα πλοία του βούλιαξαν και αυτός σώθηκε από θαύμα. Αγύριστο κεφάλι καθώς ήταν, αποφάσισε να συστήσει καινούργιο στόλο, αλλά η παράδοση αναφέρει ότι δεν ξαναπέρασε από το τραγικό σημείο…
«Κάνει την πάπια». Κι αυτή η πασίγνωστη φράση, με την οποία θέλουμε να δείξουμε ότι κάποιος κάνει τον ανήξερο, τον αδιάφορο, προέρχεται από παραφθορά ενός βυζαντινού τίτλου, του «παπία», ο οποίος ήταν ο κλειδοκράτορας του παλατιού. Επί αυτοκρατορίας του Βασιλείου Β’ τον τίτλο αυτόν του «παπία» κατείχε ο Ιωάννης Χανδρινός, ένας άνθρωπος διπρόσωπος, ο οποίος δεν δίσταζε να διαβάλλει τους πάντες στον αυτοκράτορα, όμως αν κάποιος του παραπονιόταν ότι τον αδικεί αυτός ορκιζόταν ότι δεν έχει πει ποτέ κάτι ενάντιο και έφτανε στο σημείο να… βουρκώνει. Στο παλάτι έγινε σλόγκαν η φράση «Ποιείς τον παπία», η οποία έμεινε κάπως αλλαγμένη ως τις μέρες μας.
«Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα». Η φράση αυτή, που υποδεικνύει την προσπάθεια κάποιου να πιστέψει έστω και σε μάταιες ελπίδες, δεν αναφέρεται στον ίδιο τον Άγιο Παντελεήμονα, ούτε και σε κάποιον ομώνυμο ιερό ναό ανά την Ελλάδα, αλλά σ’ έναν αυτόκλητο… άγιο, από τους πολλούς που προσπαθούσαν να εκμεταλλευθούν τους πιστούς αλλά αφελείς χωρικούς μετά την Απελευθέρωση από τους Τούρκους.
Το 1830, λοιπόν, ένας απ’ αυτούς παρουσιάστηκε στο Άστρος Κυνουρίας και διαλάλησε ότι είναι ο… άγιος Παντελεήμονας αυτοπροσώπως (!) και υποστήριζε ότι μπορούσε να γιατρέψει όλες τις αρρώστιες. Οι κάτοικοι του Άστρους δεν τον πίστεψαν, αλλά δεν τον κυνήγησαν κιόλας επειδή δεν τους έκανε κακό. Η φήμη, πάντως, διαδόθηκε στα γύρω χωριά και πολλοί άρρωστοι έτρεξαν στο Άστρος για να συναντήσουν τον άγιο. Οι κάτοικοι του Άστρους που τους έβλεπαν έλεγαν σκωπτικά αυτή τη φράση.
flowmagazine.gr
ofono.gr
Αφήστε μια απάντηση