ΙΣΤΟΡΙΟΓΝΩΣΙΑ: “Ελληνοαλβανικά” (Μέρος Α΄)

Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος

Στο προηγούμενο κείμενο είχαμε αναφερθεί διεξοδικά στις σχέσεις που πρέπει να έχει η χώρα με τα υπόλοιπα κράτη της Μεσογειακής μας «γειτονιάς» και κυρίως  με τις χώρες που έχει  κοινά σύνορα. Οι σχέσεις αυτές επιβάλλεται να είναι άριστες  καθώς  μετά το τέλος των μεγάλων πολέμων του 20ου αιώνα (Βαλκανικοί, Α’ και Β’ Παγκόσμιοι πόλεμοι, Μικρασιατική εκστρατεία ) την δημιουργία αλλά και αποδοχή από τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών της Ευρώπης  αλλά και ολόκληρης της υφηλίου των μεγάλων συνθηκών ειρήνης (Συνθήκη της Λωζάννης, συνθήκη του Μοντρέ) και των ρυθμίσεων που επιβλήθηκαν στους ηττημένους του Β’ παγκοσμίου πολέμου, δημιουργήθηκε μια νέα εποχή στις σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών.

Η  δημιουργία του ΝΑΤΟ , της Ευρωπαϊκής ένωσης (ΕΕ)  αλλά και η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων άλλαξε  και πάλι τα δεδομένα στη Βαλκανική χερσόνησο.

Οι σχέσεις Ελλάδας – Βουλγαρίας είναι πλέον άριστες  ενώ  εκκρεμούν  τα θέματα με τα Σκόπια και την Αλβανία. Πρόσφατα είχαμε την «περίεργη» Συμφωνία των Πρεσπών όπου έγινε μια  «βιαστική» προσπάθεια λύσης  του ονοματολογικού προβλήματος με το γειτονικό κράτος. Η λύση που δόθηκε ήδη δημιουργεί κλυδωνισμούς μιας και το ένα από τα κόμματα της Κυβέρνησης  (ΑΝΕΛ)  απειλεί να καταψηφίσει τη συμφωνία , αλλά όλως περιέργως παραμένει στην Κυβέρνηση και θα συμμετάσχει στη διαδικασία πρόσκλησης της  FYROM  στο ΝΑΤΟ καίγοντας το σημαντικότατο διαπραγματευτικό ατού της χώρας.

Από την άλλη πλευρά οι Σκοπιανοί παρότι φέρονται να   εγκαταλείπουν τα αλυτρωτικά τους οράματα  αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις φράσεις  «Μακεδονικός στρατός», «μακεδονική γλώσσα»   ωσάν να τους παραχωρήθηκε πλέον το όνομα της Μακεδονίας με την ελληνική συγκατάθεση.  Θα πρέπει εδώ να προσέξει η ελληνική πλευρά  και οι «υπέροχοι και αυτάρεσκοι» διαπραγματευτές  (με τα αμερικάνικα καπέλα), καθώς οι Σκοπιανοί φέρονται να απαρνιούνται το κιτς αρχαιοπρεπές παρελθόν που προέβαλε ο Γκρούεφσκι και να επιστρέφουν μάλλον στο «όραμα του Ήλιντεν» και ότι εκείνοι προπαγάνδιζαν ή πίστευαν τότε .

Αλλά  ας αφήσουμε το θέμα των Σκοπίων και ας ασχοληθούμε με το θέμα του σημερινού κειμένου.

Τό όνομα Αλβανία εμφανίζεται, για πρώτη φορά στο έργο του γεωγράφου  του β’ μ.Χ. αί.  Πτολεμαίου.  Αυτός γράφοντας για την Ιλλυρία που τότε αποτελούσε μέρος της Ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας , αναφέρει  φορά  πρώτη τούς «’Αλβανούς» καί «’Αλβανον πόλιν,ής τά ερείπια», κατά τον Hahn, «σώζονται παρά τήν Κρόϊαν, ονομαζόμενα  ένδεικτικώς ’Άρμπουνα». Από τότε δεν εμφανίζεται ξανά παρά  αναφέρεται από την Άννα Κομνηνή (1083-1148) στην «Αλεξιάδα» όπου εξιστορεί  την ιστορία του πατέρα της Αλεξίου Α΄ μεταξύ 1069 και 1118.

Κατά την Βυζαντινή περίοδο υπήρξαν πολλές εγκαταστάσεις αρβανίτικων πληθυσμών στην ελληνική χερσόνησο και υπάρχουν αρκετά τοπωνύμια ανά την Ελλάδα που το επιβεβαιώνουν σώζοντας τα ονόματα των φυλάρχων που οδήγησαν αυτούς τους Αρβανίτες . (Γκιν Μπούα Σπάτα , Πέτρος Λιόσα κ.τ.λ.)

Δεν θα επεκταθούμε όμως σ’ αυτούς τους εποικισμούς καθώς αφενός έχουν μελετηθεί εκτενώς και αφετέρου για λόγους οικονομίας αυτού του κειμένου.

(Συνιστώ πάντως στους ενδιαφερόμενους το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου «Αλβανοί , Αρβανίτες , Έλληνες»).

Η Τουρκοκρατία διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην ιστορία της Αλβανίας καθώς μεγάλο μέρος των αρχόντων και του λαού θα εξισλαμισθεί για να διατηρήσει τα προνόμιά του περνώντας στην τάξη των κυρίαρχων ενώ όσοι κράτησαν την ορθόδοξη πίστη τους πέρασαν στην τάξη των «Ρε-αγιά». Οι Μουσουλμάνοι Αλβανοί έμειναν στη μνήμη του Ελληνικού λαού ως «Τουρκαλβανοί» ενώ οι ορθόδοξοι Αλβανοί ταυτίζονταν με τους Έλληνες και αυτοαποκαλούνταν Αρβανίτες ή Ρωμαίοι.

Πολλά είναι τα περιστατικά που θα μπορούσαν να αναφερθούν σχετικά με τις σχέσεις Ελλήνων και Αλβανών κατά την Τουρκοκρατία, αλλά θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια από αυτά που δείχνουν τις σχέσεις «αγάπης και μίσους» , «αποστροφής αλλά και εκτίμησης», «διαφορών αλλά και ομοιοτήτων» των δύο λαών.

Η Αλβανία αποτέλεσε την δεξαμενή στρατολόγησης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τα Τουρκοαλβανικά στρατεύματα πολέμησαν σε πολλά σημεία της Αυτοκρατορίας και διακρίθηκαν για την γενναιότητα αλλά και για την σκληρότητά τους . Πολλοί Αλβανοί αρχηγοί σταδιοδρόμησαν στον Οθωμανικό στρατό με κορυφαίους τους Αλή Πασά Τεπελενλή και τον Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου. Οι δύο αυτοί Αλβανοί πολέμαρχοι πρωταγωνίστησαν για πολλά χρόνια καθώς έγιναν ανεξάρτητοι και προσπάθησαν να δημιουργήσουν κρατικές οντότητες στα μέρη όπου διοικούσαν. Συμπτωματικά ίσως οι κυριότεροι συνεργάτες και των δύο (κυρίως του Αλή Πασά) ήταν Έλληνες.

Υπήρχαν πολλές περιπτώσεις θανάσιμης εχθρότητας (Χριστιανών) Ελλήνων και (Μουσουλμάνων) Αλβανών , αλλά και περιπτώσεις αλληλοϋποστήριξης των δύο εθνοτήτων.

Όταν στις 17 Φεβρουαρίου 1770 ο μικρός Ρωσικός στολίσκος των αδερφών Ορλώφ έφτασε στο Οίτυλο της Μάνης κηρύχτηκε η επανάσταση που έμεινε στην ιστορία ως «τα Ορλωφικά». Ήταν ένας αντιπερισπασμός των Ρώσων στον οποίο χρησιμοποίησαν ξεδιάντροπα τους Έλληνες και αφού πέτυχαν το σκοπό τους , τους εγκατέλειψαν και αποσύρθηκαν  στην ασφάλεια των καραβιών τους  σουλατσάροντας στο Αιγαίο μέχρι το 1774 και την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή.  Ας μας επιτραπεί εδώ να παραθέσουμε όχι το γνωστό δημοτικό τραγούδι που μιλά για το «ξανθό γένος» αλλά ένα άλλο που αποδίδει τη σκληρή πραγματικότητα.

(Οι στίχοι αυτοί του ιερέα Παπακυρίτση, που γράφηκαν το 1775, περιέχονται στη μελέτη του Ιωάννη Χασιώτη, Μεταξύ οθωμανικής κυριαρχίας και ευρωπαϊκής πρόκλησης, Θεσσαλονίκη 2001, σσ. 220-221).

Στην Πελοπόννησο τώρα  στις 29 Μαρτίου 1770 στην Τριπολιτσά οι Έλληνες  επαναστάτες θα ηττηθούν από ισχυρές δυνάμεις Τουρκαλβανών οι οποίες κατέφθασαν ταχύτατα (σε 1,5 μήνα από την έναρξη της επανάστασης), καθώς ο Σουλτάνος είχε ειδοποιηθεί έγκαιρα από τους Άγγλους κατά τον Γ. Κορδάτο (πιθανότερα από τους Γάλλους),

Σύμφωνα με το Γιάνη Κορδάτο στο βιβλίο του «οι επεμβάσεις των Άγγλων στην Ελλάδα όπου παραθέτει απόσπασμα από το βιβλίο του Λεων. Βούλγαρη : Αποκαλυφθήτω η αλήθεια. Αθήνα 1878. « Κατά το 1769 , ότε ενεφάνησαν αι πρώται εταιρείαι , Κρεββατά , Μούρτζινου και Καρδαρά (στο Μωριά) κατεπροδόθησαν εις το Δουβλέτιον της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Πρωθυπουργών της Αγγλίας Τζατάμ (Chatam) και Γράφτωνος. Ποία δ’ η συνέχεια των (επαναστατικών) εκείνων εταιρειών υπήρξεν; Η εν Πελοποννήσω τότε συμβάσα καταστροφή και σφαγή»).

Το ζήτημα βέβαια σύμφωνα με τον Απ. Βακαλόπουλο παρουσιάζεται διαφορετικά  καθώς : «Η αγγλική Κυβέρνηση του William Pitt,  αποβλέποντας στην δημιουργία ενός κοινού μετώπου με την Ρωσία , Πρωσία και με τις άλλες μικρότερες δυνάμεις του Βορρά εναντίον των Γάλλων και  Ισπανών όχι μόνο δεν είχε αντιταχθή στην κάθοδο του στόλου , αλλά επέτρεψε το 1769 στο Ναύαρχο Σπυριδόφ να χρησιμοποιήσει τη Μινόρκα ως βάση και έθεσε ακόμη στη διάθεση των Ρώσων Άγγλους αξιωματικούς  του Ναυτικού με επικεφαλής τον  Elphinstone» . (Ιστορία του νέου Ελληνισμού , τόμ. Δ’ Θεσσαλονίκη 1973)

Στο  « Ήλίας Παναγ. Γεωργίου, Ή γαλλική πολιτική κατά τάς ελληνικός εξεγέρσεις 1770 καί 1790, Άθήναι 1970» γίνεται ξεκάθαρα και με πολλές λεπτομέρειες γνωστή η γαλλική πολιτική η οποία ευθύνεται για τις σφαγές και τη βιαιότητα των Τούρκων καθώς τα ιδιαίτερα γαλλικά συμφέροντα στην οθωμανική Αυτοκρατορία έκαναν τη Γαλλία να είναι η πιο πιστή σύμμαχος των Τούρκων εκείνη την εποχή,

Βέβαια κατά τη διάρκεια του πολέμου  οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίστηκαν ως ενιαία ομάδα αλλοθρήσκων και ο   Άγγλοι, και όχι αβάσιμα, επέσυραν το γενικό μίσος. Παρόλα αυτά την ίδια  αντιμετώπιση υπέστησαν και  οι υπήκοοι  και  της φίλης Γαλλίας σε σημείο που  τόσο ό Γάλλος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Saint Priest, όσο καί ό Peyssonnel,(Γάλλος Πρόξενος στη Σμύρνη ) εκφράζουν την πικρία τους για  τη «χωρίς διάκριση» επίθεση των «βαρβάρων» κατά τών ομοεθνών τους και  την  παραγνώριση  της  τεράστιας προσφοράς   της  Γαλλίας προς την  Πύλη·

 Αυτή η παρέκβαση έγινε για να γίνει γνωστή στους αναγνώστες  από τη μια η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων που υπαγορεύεται από τα συμφέροντά τους και όχι από συναισθηματισμούς και από την άλλη η μυωπική αντίληψη Ελλήνων συγγραφέων και πολιτικών που για να υπηρετήσουν την κομματική τους γραμμή παραχαράσσουν την ιστορία και παραπληροφορούν τους πολίτες .

Πάντως τα Αλβανικά άτακτα σώματα είτε επειδή ειδοποιήθηκε ο Σουλτάνος από τους Άγγλους όπως γράφει ο Γ. Κορδάτος (μάλλον λανθασμένα καθώς αυτοί μάλλον βοήθησαν τους Ρώσους ως αντίπραξη στη Γαλλία), είτε επειδή οι Γάλλοι ειδοποίησαν αλλά και προέτρεψαν το Σουλτάνο να κηρύξει πόλεμο , βρέθηκαν ταχύτατα στη Ρούμελη και την Πελοπόννησο και σκόρπισαν φωτιά και καταστροφή από όπου πέρασαν. Για εννιά ολόκληρα χρόνια κυρίως ο Μοριάς (Πελοπόννησος) ήταν έρμαιο στις διαθέσεις των άγριων αυτών επιδρομέων. Παρά τις λεηλασίες , τις καταστροφές και τις δολοφονίες οι Τουρκαλβανοί που είχαν αποφασίσει να εγκατασταθούν στην Πελοπόννησο άρχισαν να ληστεύουν και να απειλούν και τους Τούρκους ζητώντας τεράστιους μισθούς και φόρους. Ταυτόχρονα υποχρέωναν τους ραγιάδες να υπογράφουν πως  τους χρωστούσαν μεγάλα ποσά και μάλιστα με μεγάλο επιτόκιο και όταν δεν μπορούσαν να τα ξοφλήσουν τους πουλούσαν ως δούλους. Το πρόβλημα διογκώθηκε τόσο πολύ που ο Σουλτάνος αποφάσισε την εξόντωσή τους και διέταξε τον περίφημο Καπουδάν Πασά (Αρχιναύαρχο ) Χασάν Πασά Τζεζάερλη  (στον οποίο το Ελληνικό γένος σύμφωνα με τον Κ. Σάθα χρωστά τη σωτηρία του, μιας και αντιτάχθηκε στην απόφαση του Σουλτάνου για γενική σφαγή όλων των Ελλήνων , με το επιχείρημα «αν φονευθούν όλοι οι Έλληνες, ποιος θα πληρώνει το χαράτσι;» Κ. Σάθας, Τουρκοκρατούμενη Ελλάς· Ιστορικόν δοκίμιον περί των προς αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού επαναστάσεων του Ελληνικού Έθνους (1453-1821). Αθήνα, τυπ. τέκνων Ανδρέου Κορομηλά, 1869.)  να εκτελέσει την απόφασή του. Αυτός αφού συγκέντρωσε τα απαραίτητα στρατεύματα και έχοντας ως συνεργάτη και σύμβουλο τον Νικόλαο Μαυρογένη ο οποίος ήταν μέγας διερμηνέας του Οθωμανικού στόλου (Δραγουμάνος του στόλου , παππούς της Μαντώς Μαυρογένους)  , φτάνει τον Ιούνη του 1779 στο Ναύπλιο και στήνει το στρατόπεδό του στους Μύλους. Εκεί καλεί όλους τους καπετάνιους των Ελλήνων κλεφτών και τους υπόσχεται συγχώρεση αν τον βοηθήσουν εναντίον των Αλβανών. Πήγαν όλοι εκτός από τον Κωνσταντή Κολοκοτρώνη  (πατέρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη) και τον Παναγιώταρο Βενετσανάκη από τη Μάνη. Αυτοί δικαιολογήθηκαν πως κρατούσαν τα στενά για να μην διαφύγουν οι Αλβανοί από την Τριπολιτσά όπου ήταν μαζεμένοι . Εκεί έγινε η περίφημη μάχη που ονομάστηκε το «μακελειό της αρβανιτιάς» όπου από 12.000 αλβανούς σώθηκαν μόνο 700.

 Ο Χασάν πασάς Τζεζάερλης έχτισε στην Ανατολική πλευρά της πόλης ένα φρικιαστικό τρόπαιο από 4.000 κεφάλια σκοτωμένων Αλβανών , απειλώντας με ποινή θανάτου οποιονδήποτε τολμούσε να το χαλάσει. Στην επιχείρηση αυτή πρωταγωνίστησε ο Κωνσταντής Κολοκοτρώνης και στα απομνημονεύματά του ο «Γέρος του Μοριά» αναφέρει σχετικά: “… εις τον πατέρα μου έστειλε (ο Χασάν) χωριστό μπουγιουρτί, να ελθήτε να βγάλουμε τους Αρβανίταις και να ευρή ο ραγιάς το δίκηό του. Ο πατέρας μου εκίνησε με χίλιους στρατιώτας, και έπιασε τα Τρίκορφα, εις την Τριπολιτσάν. … Είδανε ότι δεν ημπορούν να βαστάξουν οι Αρβανίταις μέσα εις Τριπολιτσά, διότι δεν ήτον τότε τειχογυρισμένη. … Όταν τους επολέμησε ο πατέρας μου του έλεγαν, Κολοκοτρώνη δεν κάμεις νισάφι; Τί νισάφι να σας κάμω, οπού ήλθετε και εχαλάσατε την πατρίδα μου, μας πήρατε σκλάβους, και μας εκάμετε τόσα κακά; … Τα κεφάλια των Αλβανών έφτιασαν πύργον εις την Τριπολιτσά“.

Ο Πουκεβίλ όμως που πέρασε από εκεί το 1799 και είδε το κτίσμα που είχε αρχίσει να καταρρέει λόγω της αποκολλήσεως μερικών κρανίων, ονομάζει το κτίσμα «πυραμίδα».
Η πυραμίδα διατηρήθηκε μέχρι το 1806-1807.

Τότε οι αγάδες της Τριπολιτσάς την εξαφάνισαν εντελώς για να μην προσβληθεί ο Βελής, ο γιος του Αλή Πασά, που είχε διοριστεί τότε Μόρα Βαλεσή και κατέβαινε στην Πελοπόννησο.(Πηγή: Σαράντος Ι. Καργάκος, Αλβανοί-Αρβανίτες-Έλληνες, Δ’ έκδοση, εκδόσεις Σιδέρης, σελ.46-47).

Η ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΦΩΤΟ ΓΡΑΦΕΙ :
<<ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΚΕΦΑΛΩΝ ΠΕΘΑΜΕΝΩΝ, ΤΡΙΑΝΤΑ ΠΟΔΙΑ ΥΨΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΕΚΑΤΟΝ ΤΡΙΑΝΤΑ ΠΕΡΙΜΕΤΡΟ>>

Φωτογραφία: Από το φωτογραφικό αρχείο του Προοδευτικού Συλλόγου Ναυπλίου “Ο Παλαμήδης”

Συνεχίζεται αύριο..