Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ο «γενικός επίτροπος της Αρχής» Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά τον ποταμό Προύθο και μπαίνοντας στη Μολδαβία ουσιαστικά ανοίγει την αυλαία της ένδοξης ελληνικής επανάστασης, η οποία ,εναντίον πάσης λογικής, θα κατορθώσει μετά από πολλές περιπέτειες να πετύχει την ανεξαρτησία ενός μικρού εδαφικού μέρους του Ελληνισμού.
Ας δούμε ενδεικτικά μερικές σημαντικές ημερομηνίες:
Στις 14 Μαρτίου 1821 ο Νικόλαος Χριστοδούλου ή Σολιώτης σε ενέδρα χτυπά φοροεισπράκτορες και ταχυδρόμους που μετέφεραν χρήματα και επιστολές.
Στις 17 Μαρτίου οι Μανιάτες με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Κολοκοτρώνη ξεκινάνε από την Τσίμοβα (Αρεόπολη) για την Καλαμάτα .
Στις 23 Μαρτίου οι δυνάμεις των Ελλήνων μπαίνουν στην Καλαμάτα και υψώνουν τη σημαία της επανάστασης.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 έπεσε η Τριπολιτσά,
Στις 26 – 28 Ιουλίου του 1822 έγινε η μάχη στα Δερβενάκια.
Στις 24 Φεβρουαρίου 1825 ο Ιμπραήμ πασάς αποβιβάζεται στην Πελοπόννησο.
Στις 6 Ιουλίου 1827 υπογράφεται η συνθήκη του Λονδίνου και συνεπεία αυτής,
Στις 20 Οκτωβρίου 1827 έγινε η ναυμαχία του Ναβαρίνου
Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου που υπογράφτηκε από Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία στις 22 Ιανουαρίου 1830 αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία της Ελλάδας ενώ Η τελευταία μάχη εναντίον των Τούρκων, έγινε στην Πέτρα της Βοιωτίας, στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829.με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη.
Τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν το 1832.
Ποιοι όμως συμμετείχαν σ’ αυτόν τον πολύχρονο και τιτάνιο αγώνα;
Τα περισσότερα βιβλία Ιστορίας μας δίνουν τα ονόματα των πρωταγωνιστών: Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Μαυροκορδάτος, Μπουμπουλίνα, Μπότσαρης, Τζαβέλλας, Μαντώ Μαυρογένους, Μιαούλης, Κανάρης, Ανδρούτσος, Πετρόμπεης, Καρατάσος, Νικηταράς…κ.α.
Όλοι αυτοί βέβαια δεν πολεμούσαν μόνοι τους. Ηγούνταν κάποιων ανθρώπων που συνοπτικά ονομάζονται «κλέφτες και Αρματολοί».
Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα;
– Τι έγιναν οι πολεμικότατοι Σουλιώτες από το 1803 που συνθηκολόγησαν με τον Aλή πασά;
-Τι έκαναν οι κλέφτες της Πελοποννήσου και ο Κολοκοτρώνης από το 1806 που τους καταδίωξαν οι Τούρκοι μέχρι το 1821 στα Επτάνησα;
-Οι Έλληνες ξαφνικά μετά από αιώνες σκλαβιάς και πολεμικής απραξίας ξύπνησαν στις αρχές του 19ου αιώνα και έκαναν την επανάσταση;
-Πως προέκυψε αυτή η περίφημη περικεφαλαία του Κολοκοτρώνη και το γιλέκο με τις λεοντοκεφαλές;
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να απαντήσουμε σ’ αυτά τα ερωτήματα φωτίζοντας άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας μας.
ΟΙ STRADIOTI
Μπορεί οι Τούρκοι να μπήκαν στην Πόλη στις 29 Μαϊου 1453 αλλά δυστυχώς το χτύπημα που δέχτηκε το Βυζάντιο και ο Ελληνισμός έγινε το 1204 από τους Φράγκους της 4ης Σταυροφορίας. Από τότε και μετά ο Ελληνικός χώρος εμφανίζεται διασπασμένος, υποταγμένος σε τοπικούς άρχοντες Δυτικούς , Έλληνες και Αρβανίτες. Έτσι όταν οι Τούρκοι πατούν στην Ευρώπη (δυστυχώς φερμένοι από άλλη μια αδελφοκτόνα διαμάχη) βρίσκουν ιδανικές τις συνθήκες και τις εκμεταλλεύονται κατακτώντας σταδιακά όλον τον Ελληνικό χώρο. Οι σημαντικότεροι αντίπαλοί τους είναι οι Βενετοί οι οποίοι κατέχουν από το 1204 σημαντικότατα και κομβικά σημεία της Ελλάδας και του Αιγαίου. (Εύβοια , Κρήτη , σημαντικά κάστρα και λιμάνια στην Πελοπόννησο, Ναύπακτο νησιά του Αιγαίου κ.τ.λ.).
Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι: Και οι Έλληνες, τι έκαναν οι Έλληνες; Δεν υπήρχαν Έλληνες πολεμιστές; Πού βρίσκονταν όλοι αυτοί;
Ευτυχώς το ηρωικό πνεύμα της χιλιόχρονης ιστορίας του Βυζαντίου επιζεί και εκδηλώνεται με την ένοπλη δράση ελληνικών στρατιωτικών σωμάτων που δρουν είτε μόνα τους είτε στο πλευρό των Βενετών, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο και στα παράλια της Αδριατικής. Οι ένοπλες ομάδες αποτελούνται από «στρατιώτες», που στα βενετικά κείμενα αναφέρονται με τον τύπο stradioti. Με τη δράση τους καλύπτουν την περίοδο από τον 15ο αιώνα μέχρι και τον 17ο, και οι μετέπειτα ένδοξοι κλέφτες και αρματολοί της ελληνικής επανάστασης είναι οι απόγονοί τους.
Οι stradioti θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους Βενετούς στο πλαίσιο των πολεμικών τους αναμετρήσεων με τους Οθωμανούς, οι οποίες ξεκινούν πολύ σύντομα μετά την άλωση αλλά θα περάσουν και στη Δύση, όπου θα δοξαστούν και θα τιμηθούν από τους Άρχοντες των Βενετών.
Θα πρέπει να Θυμίσουμε πως οι Οθωμανοί μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης ξεκινούν μια σαρωτική επέλαση και σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα θα ελέγξουν όλο τον Ελληνικό χώρο
Στο ίδιο χρονικό διάστημα εξουδετέρωσαν και τις αντιστάσεις των άλλων βαλκανικών λαών καταλαμβάνοντας τη Σερβία, τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη (1459-1466) και μετά το θάνατο του Γεωργίου Καστριώτη – Σκεντέρμπεη (1468),την ανυπότακτη περιοχή της Αλβανίας. Λίγο αργότερα οι στρατιές του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς εμφανίζονται μπροστά στα τείχη της Βιέννης (1529).
Τα σώματα των stratiodi και το όνομα με το οποίο είναι γνωστά είναι πολύ πιθανό έχουν βυζαντινή προέλευση. Τον όρο τον βρίσκουμε συχνά σε βυζαντινά κείμενα, άλλοτε με τη σημασία του ενόπλου και άλλοτε με τη σημασία ιδιαίτερης τάξης.
Έτσι στην Πελοπόννησο και σε άλλα σημεία του ελλαδικού χώρου η πολεμική παράδοση των βυζαντινών πολεμιστών συνεχίζεται και ο θεσμός παρουσιάζεται ανανεωμένος μέσα στα πλαίσια που η ιστορική ανάγκη απαιτούσε.
Τα βενετικά έγγραφα της εποχής και ιδιαίτερα οι εκθέσεις των προβλεπτών και των άλλων αξιωματούχων της Βενετίας στην περιοχή ,μας δίνουν πλήθος πληροφοριών για τη δράση αυτών των θρυλικών πολεμιστών Αξίζει να σημειωθεί πως οι Έλληνες stradioti που αγωνίζονταν δίπλα στους Βενετούς, αντιμετωπίζοντας τους Τούρκους αγωνίζονταν συνειδητά για τα πάτρια εδάφη.
Πόσο υπολόγιζαν οι Τούρκοι τη δράση των στρατιωτών αυτών φαίνεται από το γεγονός ότι το 1479 ο φλαμπουριάρης του Μορέως ζήτησε από τον Βενετό προβλεπτή του Ναυπλίου να απομακρύνει τις ένοπλες ομάδες των Ελλήνων από την περιοχή, γιατί μόνο έτσι θα ήταν δυνατό να εξασφαλισθεί διαρκής ειρήνη και φιλία της Βενετίας και του σουλτάνου. Τον ίδιο χρόνο, όταν η Βενετία θέλησε να μεταφέρει ένα μέρος από τα σώματα των stradioti στη Δύση, αντιπρόσωποί τους παρουσιάσθηκαν στη Γερουσία και δήλωσαν πως η απομάκρυνσή τους είναι απαράδεκτη, αφού μπορούν να προσφέρουν περισσότερες υπηρεσίες φρουρώντας την πατρίδα τους.
Σε συνέχεια του διαβήματος αυτού οι stradioti εξεγείρονται το 1480. Ο Θεόδωρος Κλαδάς, από τους σημαντικότερους αρχηγούς στρατιωτών, ενώθηκε με κλέφτες της περιοχής Θεόδωρο Μπούα, και Μποζίκη κατέλαβε αρκετά κάστρα, επιτέθηκε κατά των Τούρκων του Άργους και αφού εξουδετέρωσαν τη φρουρά των γενίτσαρων κατευθύνθηκαν προς τη Μάνη.
Έτσι εξηγείται ο θαυμασμός των Βενετών για τους στρατιώτες, που χαρακτηρίζονται το 1494 από τον Marino Sanuto σαν «άριστος προμαχώνας» της Πελοποννήσου. Ο ίδιος μας μιλεί για τις άριστα οργανωμένες επιδρομές τους, για τις αιφνιδιαστικές επιθέσεις τους και για τη λιτότητα της ζωής τους. Μια άλλη περιγραφή των στρατιωτών, τον ίδιο χρόνο, από τον Φίλιππο de Commynes, απεσταλμένο στη Βενετία του Καρόλου Η΄, είναι το ίδιο ενθουσιώδης, χαρακτηρίζονται γενναίοι και καρτερικοί, που κοιμούνται ολοχρονής στο ύπαιθρο με τα άλογά τους και δεν σκέπτονται παρά τον πόλεμο. Είναι όλοι Έλληνες και προέρχονται από τα φρούρια που κατέχουν οι Βενετοί, άλλοι από το Ναύπλιο και άλλοι από το Δυρράχιο.
Με σπαθί κρεμασμένο στη ζώνη τους, με δίστομο μαχαίρι και με δόρυ ή ρόπαλο, προστατευμένοι με ελαφρό θώρακα από βαμβάκι πραγματοποιούσαν ξαφνική έφοδό με τα γυμνασμένα ταχύτατα άλογά τους , αιφνιδιάζοντας τον αντίπαλό τους. Ο ελαφρός αυτός οπλισμός τους, τους έκανε να υπερέχουν από τους δυσκίνητους, λόγω της βαριάς πανοπλίας τους, ιππότες της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης. Έτσι αυτή η τακτική τους επηρέασε την πολεμική τακτική της Δύσης, αλλά και πολλοί από αυτούς υπηρέτησαν σε ξένους στρατούς και διακρίθηκαν ιδιαίτερα σε πολέμους της Βενετίας.
Οι ξένοι εντυπωσιάζονταν από την αντοχή τους στην πείνα, στη δίψα και στην αγρύπνια, την ικανότητά τους να περνούν με καταπληκτική ευχέρεια τα πιο δύσβατα μονοπάτια και η τακτική του αιφνιδιασμού, την οποία εφάρμοζαν πάντοτε με επιτυχία. Είναι η τακτική που θα υιοθετήσουν οι κατοπινοί κλέφτες.
Από ψηφίσματα της Βενετίας μαθαίνουμε και τα ονόματα πολλών από τους Έλληνες στρατιώτες, ανάμεσα στους αρχηγούς των οποίων μνημονεύονται ο Βρετός και ο Ζόρζης Βοζίκης, ο Μανόλης και ο Πιέρρος Κλαδάς, ο Καβάκης Ευδαιμονογιάννης, ο Έκτωρ Ρενέσης. Αλλά από τους ονομαστότερους αρχηγούς στρατιωτών στα ευρωπαϊκά μέτωπα στο τέλος του 15ου και στις αρχές του 16ου αιώνα υπήρξε ο Αρβανίτης Μερκούριος Μπούας, από το Ναύπλιο της Πελοποννήσου, που τα κατορθώματά του μας αφηγείται σε εκτενές στιχούργημα ο σύγχρονός του στρατιώτης Τζάννες Κορωναίος.
Οι στρατιώτες αυτοί, αν και αποκομμένοι πια από τον ελληνικό χώρο, δεν έπαψαν ποτέ να αισθάνονται υπερηφάνεια για την καταγωγή τους και προσπάθησαν με ποικίλους τρόπους να διατηρήσουν το δεσμό τους με τις εθνικές ρίζες. Μέσα σ’ αυτή την προσπάθεια πρέπει να ενταχθεί η αίτησή τους προς τη Βενετία, στις 4 Οκτωβρίου 1511, από την οποία ζητούσαν την άδεια να ανεγείρουν στην πόλη των δόγηδων ορθόδοξο ναό, επειδή του παρεκκλήσιο του αγίου Βλασίου, που τους είχε παραχωρηθεί, ήταν πολύ μικρό. Οι βενετικές αρχές αποδέχτηκαν αμέσως το αίτημα κι έτσι κτίσθηκε κοντά στο ναό του Αγίου Μάρκου ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου, του αγίου που οι στρατιώτες θεωρούσαν προστάτη τους.
Ο τρόπος ζωής των στρατιωτών πρέπει να επηρέασε τη νοοτροπία των ελληνικών πληθυσμών, στις περιοχές τουλάχιστον εκείνες που υπήρξαν πεδίο πολεμικών επιχειρήσεων ανάμεσα σ’ αυτούς και στους Τούρκους. Υπερασπιστές χωριών και κάστρων, ανυπότακτοι αγωνιστές της ελευθερίας πριν γίνουν μισθοφόροι στη βενετική δημοκρατία, οι στρατιώτες πρόσφεραν ένα πρότυπο αξιομίμητο για τους ντόπιους. Και δεν είναι ασφαλώς άσχετη με τη δράση των στρατιωτών η ανεξαρτησία της Μάνης, που τα βουνά της έμειναν απάτητα από τους Τούρκους στους αιώνες της σκλαβιάς. Ο αναγνώστης δεν θα δυσκολευθεί να αναγνωρίσει επιβίωση του θεσμού των στρατιωτών στο παρακάτω απόσπασμα από την περιγραφή που μας άφησε για τους Μανιάτες ο Γάλλος περιηγητής Castella, ο οποίος επισκέφτηκε την περιοχή το 1600: «Οι Τούρκοι έχουν υποστεί μεγάλες φθορές κατά τις πολυάριθμες επιδρομές τους εναντίον των Μανιατών. Αυτοί οι ορεσίβιοι αγρυπνούν νύχτα μέρα για να διατηρήσουν την ελευθερία τους και δεν εννοούν να αναγνωρίσουν κανέναν ηγεμόνα επί της γης. Είναι φορτωμένοι με τόσα όπλα που μοιάζουν με σκαντζόχοιρους. Δεν τους αρκεί η πελώρια σπάθα. Κουβαλούν στον ώμο ένα ντουφέκι και στα χέρια κρατούν ένα τσεκούρι ένα ρόπαλο και μια κοντή λόγχη.»
ΑΛΛΑ ΕΝΟΠΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ
Μπορεί η κλεφτουριά της Τουρκοκρατίας και η εμπειρία των Αρματολών να αποτέλεσε, τη μαγιά της επανάστασης , αλλά θα πρέπει να εξεταστεί και η περίοδος που οι Έλληνες ένοπλοι εκόντες άκοντες θα έρθουν σε επαφή με τους εξελιγμένους στρατούς των Δυτικοευρωπαίων καθώς πολλοί από αυτούς «κρέμασαν φούντα για ξένον στο σπαθί τους», μπαίνοντας στην υπηρεσία Ρώσων, Βρετανών, Γάλλων κ.ά., και φθάνοντας στην Αίγυπτο, τα Επτάνησα, την Ιταλία, στην Τυνησία τη Δαλματία και το Αιγαίο.
Αφήστε μια απάντηση