Γράφει ο Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Η λέξη «Διχασμός» είναι αναμφισβήτητα λέξη αρνητικά φορτισμένη καθώς κυριολεκτικά σημαίνει: « τον χωρισμό σε δύο μέρη» αλλά μεταφορικά τη «διχόνοια, τη διάσπαση σε αντίθετα μέρη». (Μπαμπινιώτης 2002).
Στη πατρίδα μας όμως, όταν μιλάμε για διχασμό κυρίως αναφερόμαστε στον «Εθνικό Διχασμό» που ταλάνισε την Ελλάδα και τους Έλληνες για πολλές δεκαετίες.
Συγκεκριμένα ο Εθνικός Διχασμός δηλαδή «η διαίρεση του λαού σε Βενιζελικούς και Βασιλικούς (Κωνσταντινικούς) εξαιτίας της διαφωνίας τους για τη στάση που έπρεπε να κρατήσει η Ελλάδα κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο». (Μπαμπινιώτης 2002) , ουσιαστικά ξεκίνησε όταν τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1915 εκδηλώθηκε η διαφωνία του Πρωθυπουργού Βενιζέλου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου σχετικά με την συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στον πόλεμο με την πλευρά της Αντάντ (Entente) όπως υποστήριζε ο Βενιζέλος ή της ουδετερότητας που συνέφερε τη Γερμανία όπως υποστήριζε ο Κωνσταντίνος.
Η διαφωνία αυτή είχε ολέθριες συνέπειες για τον Ελληνικό λαό καθώς οδήγησε σε μια σειρά δραματικά επεισόδια όπως η ύπαρξη δύο χωριστών κρατών στην Ελλάδα, ο βομβαρδισμός της Αθήνας από τον Αγγλογαλλικό στόλο, τα «Νοεμβριανά» και το «Ανάθεμα» του Βενιζέλου , η «έξωση» του Κωνσταντίνου , η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου.
Όλα αυτά κατά την πρώτη περίοδο του Εθνικού Διχασμού διανθισμένα με εμφύλιες συγκρούσεις , εκτοπισμούς , διαπομπεύσεις (όπως του Εμ. Μπενάκη), εξορίες αλλά και δολοφονίες , όπως η ειδεχθής δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.
Θα περίμενε κανείς ότι η επικράτηση και η δικαίωση των επιλογών του Βενιζέλου θα έφερνε και τον ανάλογο κατευνασμό των διχαστικών παθών αλλά μάταια. Η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοέμβρη του 1920 έφερε νέο γύρο στο Διχασμό. Η Μικρασιατική καταστροφή (εν πολλοίς απόρροια του Εθνικού Διχασμού) και «η εκτέλεση των έξι» έριξε νέο λάδι στη φωτιά . Η εκτέλεση του πρώην Αρχιστράτηγου Αναστάσιου Παπούλα και του αντιστράτηγου Μιλτιάδη Κοιμήση στις 24 Απριλίου του 1935 ήταν ίσως το τελευταίο επεισόδιο αυτού του διχασμού, μέχρι τη δικτατορία του Μεταξά.
Η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, (φιλοβασιλική βέβαια με πρωταγωνιστές τον Στρατηγό Αλ. Παπάγο και τον Ιωάννη Μεταξά), αποκατέστησε πλήρως τους οπαδούς της , κυνήγησε ανελέητα τους Βενιζελικούς, αλλά ασχολήθηκε πολύ με έναν σχετικά νέο «εσωτερικό εχθρό» τους Κομμουνιστές δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα νέο επεισόδιο του εθνικού διχασμού.
Οι οπαδοί του κόμματος που ιδρύθηκε μετά την επανάσταση του 1917 ως ΣΕΠΕ στις 17-23 Νοέμβρη του 1918 και που το 1924 μετονομάστηκε σε ΚΚΕ, με τη στάση τους κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας , τη θέση τους για «Ενιαία και ανεξάρτητή Μακεδονία και Θράκη» που υιοθετήθηκε το 1924 , καθώς και το «Ιδιώνυμο» που τους συνόδευε μετά την ψήφιση του N.4229/24 Ιουλίου 1929 (ΦΕΚ 245/Τεύχος Πρώτον/25 Ιουλίου 1929) “Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών”, υπήρξαν ένας διαρκής στόχος της Δικτατορίας και του Υφυπουργού «Δημοσίας Ασφαλείας» Κ. Μανιαδάκη. Συλλήψεις, εκτοπισμοί, βασανισμοί, «δηλώσεις μετανοίας», ήταν μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν οι μηχανισμοί του Κ. Μανιαδάκη. Βέβαια ο αριθμός των οπαδών του ΚΚΕ τότε ήταν σχετικά μικρός και μάλλον τίποτα δεν προϊδέαζε το καινούργιο επεισόδιο του «Εθνικού Διχασμού» που θα ακολουθούσε.
Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και η Κατοχή που ακολούθησε, άλλαξε τελείως το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα.
Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936 πήραν μέρος τα εξής κόμματα:
– Κόμμα Φιλελευθέρων (Θεμιστοκλής Σοφούλης) με 37,26 %
– Λαϊκό Κόμμα (Παναγής Τσαλδάρης) με 22,10 %
– Γενική Λαϊκή Ριζοσπαστική Ένωσις 19,89 % (Γεώργιος Κονδύλης, Ιωάννης Θεοτόκης , Ιωάννης Ράλλης)
– Παλλαϊκό Μέτωπο (ΚΚΕ)( Νικόλαος Πλουμπίδης) 5,76 %
– Δημοκρατικός Συνασπισμός 4,21 % (Γεώργιος Καφαντάρης Γεώργιος Παπανδρέου Αλέξανδρος Παπαναστασίου)
– Κόμμα Ελευθεροφρόνων (Ιωάννης Μεταξάς) με 3,94 %
– Μεταρρυθμιστικό Εθνικό Κόμμα (Σωτήριος Γκοτζαμάνης) με 1,40 %,
και μερικά ακόμη μικρά κόμματα που δεν εξέλεξαν Βουλευτές.
Το εκλογικό σύστημα ήταν η Απλή αναλογική με ευρεία περιφέρεια και λόγω της αδυναμίας σχηματισμού Κυβέρνησης παρέμεινε η υπηρεσιακή Κυβέρνηση Κ. Δεμερτζή. Μετά το θάνατο του Κ. Δεμερτζή ο Ιωάννης Μεταξάς στις 13 Απριλίου 1936, ορκίστηκε Πρωθυπουργός και στις 4 Αυγούστου 1936 επέβαλλε Δικτατορία επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση. Συγκεκριμένα ο Μεταξάς γράφει στο ημερολόγιό του:
«Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό. Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπεια αντιπλουτοκρατικό. Δεν είχε βέβαια κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά. Αλλά κόμμα ήτανε όλος ο Λαός, εκτός από τους αδιόρθωτους κομμουνιστάς και τους αντιδραστικούς παλαιοκομματικούς».
Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας τα υπάρχοντα κοινοβουλευτικά κόμματα είτε έχασαν τους αρχηγούς τους (Κονδύλης , Παπαναστασίου, Τσαλδάρης κ.α. πέθαναν) είτε αποδιοργανώθηκαν από το ανελεύθερο καθεστώς.
Η Δικτατορία παρέμεινε μέχρι την κατάρρευση της Ελλάδας από τα χτυπήματα Γερμανών (κυρίως), Βουλγάρων και Ιταλών , το Μάη του 1941.
Ο Βασιλιάς και η Κυβέρνηση κατέφυγαν τότε στην υπό αγγλική κατοχή Αίγυπτο. Στην Αίγυπτο κατέφυγαν και αρκετοί από τους πολιτικούς της προδικτατορικής εποχής.
Με την έναρξη της τριπλής Κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα πολλοί Έλληνες άρχισαν να οργανώνονται με σκοπό την αντίσταση στον κατακτητή. Ιδρύθηκαν τότε πολλές αντιστασιακές οργανώσεις αλλά αυτή που έμελλε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Αντίσταση κατά του Άξονα αλλά και στην πολιτική κατάσταση της χώρας μεταπολεμικά υπήρξε το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (ΕΑΜ).
Ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941 από το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας. Το Μάη του 1942 το ΕΑΜ οργάνωσε το ένοπλο τμήμα του, τον ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) με σκοπό την ένοπλη αντίσταση . Σύντομα και παρά την ύπαρξη και άλλων κομμάτων στο ΕΑΜ την ουσιαστική ηγεσία ανέλαβε το ΚΚΕ και παρόλη την σημαντική αντιστασιακή δράση του ΕΛΑΣ, επιδιώχθηκε η μονοπώληση του αγώνα και η αιματηρή διάλυση των άλλων αντιστασιακών οργανώσεων ( ΕΚΚΑ , ΕΔΕΣ κ.α.).
Μετά την απελευθέρωση τον Οκτώβρη του 1944 , τα Δεκεμβριανά και τη συμφωνία της Βάρκιζας το ΕΑΜ με πρωτοβουλία του ΚΚΕ διαλύθηκε το 1946.
Στις 31 Μαρτίου 1946 έγιναν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά το 1936 από τις οποίες απείχε το ΚΚΕ καθώς και ορισμένα μικρότερα κόμματα.
Στις εκλογές του 1946 είχαμε τα ακόλουθα αποτελέσματα:
– Η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων, με κύριο κορμό το Λαϊκό Κόμμα και υπό την ηγεσία των Κ. Τσαλδάρη, Σ.Γονατά και Α. Αλεξανδρή, κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία, (55,1% των ψήφων) και 205 έδρες από τις 354·
– Η εθνική Πολιτική Ένωσις υπό τους Σ. Βενιζέλο, Γεώργιο Παπανδρέου και Π. Κανελλόπουλο έλαβε 19,3 % και 68 έδρες
– το Κόμμα των Φιλελευθέρων υπό τον Σοφούλη 14,4% και 48 έδρες,
– το Εθνικόν Κόμμα Ελλάδος υπό τον Ν. Ζέρβα 6% και 20 έδρες και μικρότερα κόμματα 10 έδρες. Από το 40% της αποχής υπολογίζεται ότι για «κομματικούς» λόγους, απείχε ένα 9,% έως 15%.
Μετά τις εκλογές θα ακολουθήσουν τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) που θα εδραιώσουν το νέο διχασμό ανάμεσα στους εθνικόφρονες και τα «μιάσματα , προδότες και συμμορίτες» όπως αποκαλούνταν όχι μόνο οι μαχητές του ΔΣΕ αλλά και κάθε πολίτης που δεν συντάσσονταν με τη σκληρή εκδοχή της Δεξιάς παράταξης που κυβερνούσε.
Έτσι θα φτάσουμε στο 1950 όπου στις φυλακές υπήρχαν περίπου 17.000 καταδικασμένοι για πολιτικούς λόγους, 5.500 υπόδικοι, 13.000 εκτοπισμένοι στη Μακρόνησο αλλά και πολλοί «προληπτικώς συλληφθέντες» ως μερικά από τα ολέθρια αποτελέσματα του εμφυλίου πολέμου.
Οι νέες εκλογές διεξήχθησαν στις 5 Μαρτίου του 1950 με απλή αναλογική με ευρεία περιφέρεια.
Μπράβο Γρηγόρη συνέχισε , να μάθει επιτέλους ο κόσμος τι πραγματικά έγινε σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια
Αει, καλά! Ο ίδιος ο ντονμές Βενιζέλος παραδέχθηκε σε ομιλία του στην Βουλή ότι θεωρεί τον εαυτό του βασικό υπαίτιο του Διχασμού, και οι βενιζελικοί ακόμα τον εγκωμιάζετε, τον προδότη! Μήπως θέλατε να πάρει και το Νόμπελ ειρήνης μαζί με τον άλλον ντονμέ, τον Κεμάλ, όπως προέτεινε με επιστολή στην σουηδική ακαδημία;