ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΡΟΓΚΑΤΣΙΑ στον Γιδά, στην Καψόχωρα και στο Νησί το 1909 – τι σημαίνει Ρογκάτσια (φώτο)

Γράφει ο Γιάννης Μοσχόπουλος

Ο Αλ. Κ. Κωνσταντινίδης, που το 1909 έκανε την πρώτη συλλογή εθίμων του Ρουμλουκιού, στις «Σελίδες Ημερολογίου» της 24-06-1901 (προφανώς πρόκειται για 1909), που τις παρέδωσε για δημοσίευση στις 22-04-1911 και δημοσιεύθηκαν στο μηνιαίο παράρτημα της σειράς «Μακεδονική Ζωή – σελίδες ημερολογίου» του Ιουνίου 1911, κατέγραψε «ΕΘΙΜΑ ΑΝΑ ΤΟ ΟΥΡΟΥΜΛΟΥΚΙΟΝ». Σ’αυτό το έργο του έχει καταγράψει (μεταξύ άλλων) και το έθιμο για “Τα «Ρογκάτσια».

Την 1ην Ιανουαρίου συναχθέντα τα «παιδιά» εκάστου χωρίου εν επισήμω περιβολή ( Η επίσημος ανδρική περιβολή είναι και η ιδική μας φουστανελλάδικη, αλλά με την φουστανέλλαν βραχείαν και με το φέσι όρθιο) και τη συνοδεία νταουλίων, ζουρνάδων κλπ. Περιέρχονται όλα τα άλλα χωριά του Ορουμλουκίου, συνάζοντα χρήματα και «γέννημα» δια το βακούφι δηλ. δια την κοινότητα.

Η περιοδεία αύτη ανά τα χωρία – μέχρι και του τελευταίου, ει δυνατόν – διαρκεί μέχρι της παραμονής των Θεοφανείων.
Εκάστη συνοδεία έχει ίδιον αρχηγόν (καπετάνον). Φθάνοντες εις έκαστον χωρίον χωρεύουσιν ειδικόν χωρόν. Χορεύουσι κύκλω και χωρίς να «πιάνωνται ‘πό τα χέρια». Ελησμονήσαμεν να είπωμεν ότι έκαστον παλληκάρι είναι πάνοπλον, χορεύοντες δε πάλλουσι τα πάλλας κλπ.

Δύο παραδόσεις εντελώς διαφόρους, εις χωρία δε ουχί πολύ απέχοντα αλλήλων, ηκούσαμεν περί του εθίμου αυτού. Εν Γιδά παραδίδοται ότι το έθιμον εικονίζει την υπό του Ηρώδου αποστολήν των στρατευμάτων, άτινα κατέσφαξαν τα 10000, νήπια.

Εις Καψόχωραν, Νησί κ.τ.λ. η παράδοσις διηγείται ότι οι Οβροί μαθόντες ότι ο Χριστός με τους Αποστόλους ευρίσκοντο εν τινι πόλει, έστειλαν στρατόν προς καταδίωξιν.

Τότε οι κάτοικοι της πόλεως εκείνης, εξέλεξαν τα παλληκάρια, ίνα διασκεδάζοντα του στρατιώτας έξωθεν της πόλεως, δώσωσι καιρόν τω Χριστώ εις φυγήν.

Η λέξη Ρογκάτσια είναι […] = μισθοφόροι.

Φαίνεται ότι το έθιμον είναι γενικόν καθ’ άπασαν την Μακεδονίαν. Είναι άλλως τε σημαντικά προσοδοφόρον δια την κοινότητα.

Εν τινι περιφερεία της Μακεδονίας, εκεί παρά το Κουκούς, παρά την γραμμήν των ανατολικών σιδηρ. απαντώμεν πληθύν μνημάτων, εν οίς εθάπτοντο παλαιότερον οι πίπτοντες κατά τας μεταξύ δύο, εκ διαφόρων χωρίων, συνοδειών συμπλοκάς. Ήσαν αύται άμεσον επακολούθημα πάσης συναντήσεως δύο συνοδειών, όταν ο «καπετάνος» της μιας απήτει ίνα οι της άλλης διέλθωσιν, ως υπό ζυγόν, κάτωθεν του ξίφους του. […]

Εκ Πειραιώς 22 IV 1911

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ”

Αλεξάνδρεια, 26-12-2017

ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ / ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ / 6977336818 / [email protected]